Phân tích 5 tác động tranh chấp thương mại lên chi phí vận chuyển container quốc tế. Đưa ra chiến lược chuỗi cung ứng toàn cầu để đối phó với chính sách thuế quan và logistics không ổn định.
Chính Sách – Yếu Tố Quyết Định Giá Cước
Trong lĩnh vực thương mại quốc tế, chi phí vận chuyển container quốc tế không chỉ bị ảnh hưởng bởi giá nhiên liệu hay năng lực vận tải, mà còn bị chi phối mạnh mẽ bởi các quyết định chính trị và chính sách thuế quan và logistics. Tranh chấp thương mại (ví dụ: chiến tranh thuế quan, cấm vận) có khả năng gây ra sự gián đoạn chuỗi cung ứng, buộc các doanh nghiệp phải thay đổi nguồn cung và tuyến đường vận chuyển.
Việc hiểu rõ tác động tranh chấp thương mại là điều kiện tiên quyết để các nhà quản lý xây dựng chiến lược chuỗi cung ứng toàn cầu linh hoạt và bền vững.
1. Tăng Chi Phí Vận Chuyển Container Quốc Tế Trực Tiếp
Thuế quan không chỉ là thuế đánh vào hàng hóa mà còn là yếu tố làm tăng chi phí vận tải.
- Thuế Quan và Phí Dịch vụ: Khi một quốc gia áp đặt thuế quan cao lên hàng hóa nhập khẩu, nhà sản xuất phải chịu chi phí vốn lớn hơn. Điều này làm giảm nhu cầu vận chuyển trên tuyến đó hoặc buộc các hãng tàu phải điều chỉnh giá cước để bù đắp rủi ro thị trường.
- Chi phí Lưu kho (Warehousing Cost): Chính sách thuế quan và logistics không ổn định khiến doanh nghiệp phải tăng cường lưu kho hàng hóa để dự trữ trước khi thuế mới có hiệu lực. Việc này làm tăng chi phí kho bãi và thời gian lưu chuyển vốn.
2. Định Tuyến Lại Tuyến Đường và Mất Cân Bằng Dòng Container
Tác động tranh chấp thương mại buộc các công ty phải thay đổi mô hình vận tải.
- Thay đổi Tuyến đường: Hình 1 minh họa sự định tuyến lại. Các công ty chuyển sản xuất sang các quốc gia không bị đánh thuế (ví dụ: chuyển sản xuất từ quốc gia A sang Việt Nam). Sự chuyển dịch này tạo ra nhu cầu vận tải đột ngột trên các tuyến mới, gây ra sự mất cân bằng giữa luồng container đầy (loaded) và luồng container rỗng (empty).
- Chi phí Vận chuyển Container Rỗng: Khi một tuyến đường đột ngột có nhu cầu xuất khẩu tăng cao nhưng nhập khẩu giảm (do thuế), các hãng tàu phải chịu chi phí lớn để vận chuyển container rỗng đến nơi có nhu cầu. Chi phí này thường được tính vào giá cước vận chuyển chung, ảnh hưởng đến chi phí vận chuyển container quốc tế của tất cả các tuyến.
3. Tình Trạng Tắc Nghẽn Cảng và Phí Phát Sinh (Surcharges)
Sự mất cân bằng và thay đổi tuyến đường đột ngột dẫn đến sự quá tải tại các cảng trung chuyển.
- Tắc Nghẽn Cảng (Congestion): Hình 2 cho thấy sự tắc nghẽn. Khi sản lượng hàng hóa đổ dồn về một số cảng không được chuẩn bị sẵn sàng, năng suất dỡ hàng giảm, dẫn đến tình trạng chậm trễ kéo dài.
- Tăng Phí Phát sinh: Sự tắc nghẽn buộc các hãng tàu áp dụng các loại phí phụ trội (surcharges) như Phí Bù đắp Rủi ro (Risk Surcharge), Phí Quản lý Thời gian Cao điểm (Peak Season Surcharge), hoặc phí tắc nghẽn cảng (Congestion Surcharge), làm tăng đáng kể chi phí vận chuyển container quốc tế cho mọi nhà xuất nhập khẩu.
- Demurrage và Detention: Thời gian tàu chờ và container lưu bãi kéo dài do tắc nghẽn cảng làm tăng các khoản phí phạt lưu container (Demurrage) và giữ container (Detention), là tổn thất trực tiếp cho doanh nghiệp logistics.
4. Chiến Lược Chuỗi Cung Ứng Toàn Cầu: Đa Dạng Hóa Nguồn Cung
Để đối phó với sự bất ổn của chính sách thuế quan và logistics, doanh nghiệp phải đa dạng hóa nguồn cung ứng.
- Chuyển đổi Nguồn cung: Các công ty lớn xây dựng chiến lược chuỗi cung ứng toàn cầu bằng cách chia nhỏ sản xuất và cung ứng vật liệu thô từ nhiều quốc gia khác nhau. Mục tiêu là không bị phụ thuộc vào một khu vực địa lý có rủi ro chính trị cao.
- Dự trữ và Tồn kho An toàn (Safety Stock): Do thời gian giao hàng (lead time) trở nên khó dự đoán, doanh nghiệp phải tăng mức tồn kho an toàn để tránh gián đoạn sản xuất. Việc này làm tăng chi phí vốn và chi phí lưu kho.
5. Tác Động Lên Quyết Định Mua Sắm Rơ Moóc
Tranh chấp thương mại cũng ảnh hưởng đến quyết định đầu tư sơ mi rơ moóc.
- Nhu cầu về Rơ moóc Chuyên dụng: Sự dịch chuyển sản xuất nội địa (Nearshoring) có thể làm tăng nhu cầu về các loại rơ moóc thùng, rơ moóc ben để phục vụ xây dựng nhà máy và phân phối hàng hóa sản xuất trong nước.
- Ưu tiên Linh hoạt: Các công ty vận tải ưu tiên sơ mi rơ moóc đa dụng hơn, có thể dễ dàng chuyển đổi giữa các loại hình hàng hóa để thích ứng với sự thay đổi đột ngột của nhu cầu thị trường.
Quản Lý Rủi Ro Chính Trị Trong Logistics
Tác động tranh chấp thương mại là một yếu tố rủi ro không thể kiểm soát, nhưng có thể được quản lý. Bằng cách hiểu rõ sự dịch chuyển của các tuyến đường (như Hình 1), nguyên nhân gây ra tắc nghẽn (như Hình 2), và các loại phí phát sinh, các doanh nghiệp có thể xây dựng chiến lược chuỗi cung ứng toàn cầu linh hoạt. Việc đa dạng hóa nguồn cung và tính toán chính xác chi phí ẩn của chính sách thuế quan và logistics là chìa khóa để duy trì khả năng cạnh tranh và sự ổn định tài chính.