Phân tích rủi ro container rỗng và nguyên nhân mất cân bằng container. Hướng dẫn chiến lược tái định vị container (repositioning) và quản lý chuỗi cung ứng container để giảm chi phí logistics container phát sinh.
Bài Toán Container Rỗng – Thách Thức Lớn Nhất Của Ngành Logistics
Mặc dù container là tài sản vận tải cốt lõi, nhưng việc quản lý chúng khi không có hàng lại là một thách thức tài chính khổng lồ. Mất cân bằng container xảy ra khi một khu vực (ví dụ: thị trường tiêu thụ lớn như Mỹ, Châu Âu) có lượng container rỗng dư thừa sau khi nhập khẩu, trong khi khu vực sản xuất (ví dụ: Châu Á) lại thiếu hụt container để đóng hàng xuất khẩu. Tình trạng này tạo ra rủi ro container rỗng, buộc các hãng tàu phải chịu chi phí lớn để di chuyển chúng trở lại nơi có nhu cầu.
Việc hiểu và kiểm soát chi phí tái định vị container là yếu tố then chốt để các hãng tàu và nhà quản lý quản lý chuỗi cung ứng container duy trì sự ổn định về giá cước và lịch trình.
1. Nguyên Nhân Cốt Lõi Gây Mất Cân Bằng Container
Sự mất cân bằng là hệ quả tự nhiên của dòng chảy thương mại không đối xứng.
- Cán cân Thương mại Không đối xứng: Các quốc gia có lượng nhập khẩu lớn hơn nhiều so với xuất khẩu (thị trường tiêu thụ) sẽ có container rỗng chất đống (như minh họa trong Hình 1). Ngược lại, các trung tâm sản xuất và xuất khẩu (thị trường nguồn) sẽ luôn thiếu hụt.
- Thuế quan và Chính trị: Sự thay đổi đột ngột về thuế quan (như đã thảo luận ở Bài II.22) có thể làm thay đổi dòng chảy hàng hóa nhanh chóng, tạo ra sự dư thừa hoặc thiếu hụt container rỗng tại các cảng chỉ sau vài tháng.
2. Chi Phí Tái Định Vị Container (Repositioning Cost)
Chi phí tái định vị container là tổng chi phí di chuyển một container rỗng từ nơi dư thừa đến nơi thiếu hụt.
- Chi phí Trực tiếp: Bao gồm chi phí nhiên liệu, phí cảng, phí xử lý (handling) và phí vận tải đường bộ/sắt để di chuyển container rỗng. Chi phí này có thể lên tới hàng trăm hoặc thậm chí hàng nghìn đô la cho mỗi TEU. Hình 2 nhấn mạnh đây là chi phí logistics âm, không tạo ra doanh thu.
- Chi phí Ẩn: Bao gồm chi phí lưu trữ container rỗng tại các kho bãi (như Hình 1) và chi phí vốn (capital cost) khi container rỗng không được sử dụng để tạo ra lợi nhuận.
3. Tác Động Lên Giá Cước và Rủi Ro Logistics
Rủi ro container rỗng trực tiếp được tính vào giá cước vận chuyển.
- Tăng Giá Cước Xuất khẩu: Để bù đắp cho chi phí tái định vị container, các hãng tàu thường tăng giá cước cho các lô hàng xuất khẩu từ các thị trường nguồn (nơi container được đưa đến). Điều này khiến hàng hóa xuất khẩu trở nên đắt đỏ hơn.
- Phí Bổ sung (Surcharge): Các hãng tàu có thể áp dụng Phí Cân bằng Thiết bị (Equipment Imbalance Surcharge – EIS) hoặc Phí Vận chuyển Container rỗng (Repositioning Surcharge) để chuyển gánh nặng chi phí này sang khách hàng.
- Rủi ro Thiếu hụt: Sự chậm trễ trong việc tái định vị có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt container nghiêm trọng tại các thị trường xuất khẩu, làm chậm trễ lịch trình sản xuất và vận chuyển của các doanh nghiệp.
4. Chiến Lược Quản Lý Chuỗi Cung Ứng Container Chủ Động
Các hãng tàu và nhà quản lý logistics cần áp dụng các chiến lược sáng tạo để giảm thiểu sự lãng phí.
- Hợp tác và Trao đổi Container: Các hãng tàu hoặc công ty logistics khác nhau có thể hợp tác để trao đổi container rỗng (Container Interchange Agreement). Thay vì mỗi bên phải chịu chi phí tái định vị, họ có thể sử dụng container rỗng của nhau tại địa điểm dư thừa.
- Vận chuyển Container Rỗng Có Tải (Empty Container Load – ECL): Thay vì để container rỗng hoàn toàn, các công ty tìm cách chất hàng hóa có giá trị thấp hoặc hàng hóa không ưu tiên vào container rỗng để kiếm một phần chi phí bù đắp. Đây là chiến lược quản lý chuỗi cung ứng container thông minh.
- Chuyển đổi Mục đích: Chuyển container từ tiêu chuẩn (Dry Container) sang các loại đặc biệt (Open Top, Flat Rack) để phục vụ nhu cầu đặc thù và tạo ra giá trị mới tại địa điểm dư thừa.
5. Vai Trò Của Công Nghệ và Dự Báo Dòng Chảy
Công nghệ AI và Big Data là công cụ không thể thiếu trong việc giải quyết bài toán mất cân bằng.
- Dự báo Nhu cầu: Sử dụng AI để phân tích dữ liệu lịch sử, xu hướng thương mại và các yếu tố kinh tế vĩ mô để dự báo chính xác nhu cầu container tại các khu vực khác nhau. Việc này cho phép các hãng tàu lên kế hoạch tái định vị trước, giảm chi phí đột xuất.
- Tối ưu hóa Tuyến đường: Áp dụng các thuật toán tối ưu hóa để tìm ra tuyến đường vận chuyển container rỗng hiệu quả nhất (ít chi phí nhất) từ A đến B.
Giảm Rủi Ro, Tăng Lợi Nhuận
Rủi ro container rỗng và mất cân bằng container là vấn đề cố hữu của thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, bằng cách áp dụng chiến lược tái định vị container chủ động, hợp tác chia sẻ tài nguyên và tận dụng công nghệ dự báo, các hãng tàu và doanh nghiệp logistics có thể kiểm soát và giảm thiểu đáng kể chi phí logistics container phát sinh từ việc vận chuyển tài sản không sinh lời này. Quản lý chuỗi cung ứng container hiệu quả là chìa khóa để chuyển gánh nặng chi phí thành lợi thế cạnh tranh.